Γλαύκωμα
Ο όρος γλαύκωμα χρησιμοποιείται για μια ομάδα παθήσεων που προσβάλουν το οπτικό νεύρο και μπορούν να προκαλέσουν σημαντική απώλεια της όρασης. Είναι μια ύπουλη νόσος που δεν έχει συγκεκριμένα συμπτώματα με αποτέλεσμα να μη γίνεται αντιληπτή από τους ασθενείς. Το γλαύκωμα συνδέεται συνήθως με αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης (ΕΟΠ) εξ αιτίας αδυναμίας απαγωγής ενός υγρού (υδατοειδές υγρό) που φυσιολογικά παράγεται στο εσωτερικό του οφθαλμού.
Οι συνηθισμένες τιμές της ενδοφθάλμιας πίεσης κυμαίνονται μεταξύ 10-20 mm Hg. Η αύξηση της ΕΟΠ πάνω από τα 20 mm Hg συχνά προκαλεί σοβαρές βλάβες στη λειτουργία των γαγγλιακών κυττάρων και των νευρικών ινών του αμφιβληστροειδούς και επακόλουθα στο οπτικό νεύρο.
Το θέμα των τιμών της φυσιολογικής ενδοφθάλμιας πίεσης έχει απασχολήσει πολύ την οφθαλμολογία καθώς έχει διαπιστωθεί πως υπάρχουν άτομα με ΕΟΠ σημαντικά υψηλότερη από 20 mm Hg που δεν παρουσιάζουν γλαυκωματικές αλλοιώσεις (οφθαλμική υπερτονία), ενώ αντίθετα άλλοι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν τυπικές γλαυκωματικές βλάβες ενώ έχουν ΕΟΠ εντός των φυσιολογικών ορίων (γλαύκωμα χαμηλής πιέσεως). Με αφορμή τα παραπάνω έγιναν έρευνες που έχουν οδηγήσει στα εξής συμπεράσματα:
– H εμφάνιση γλαυκωματικών αλλοιώσεων δεν εξαρτάται μόνο από την ΕΟΠ αλλά και από:
- την κληρονομικότητα
- την κατάσταση του αγγειακού συστήματος
- την ύπαρξη υψηλής μυωπίας
- την κατασκευή του οπτικού νεύρου
- τις διακυμάνσεις της αρτηριακής πίεσης
- την ηλικία, τη λήψη ορισμένων φαρμάκων όπως η κορτιζόνη, και άλλους υπό διερεύνηση παράγοντες
– Οι ίδιες τιμές ΕΟΠ προκαλούν διαφορετικού βαθμού βλάβες σε διαφορετικά άτομα, γεγονός που αποδίδεται στο διαφορετικό βαθμό ανθεκτικότητας των γαγγλιακών κυττάρων και του οπτικού νεύρου.
Ως εκ τούτου, απαραίτητη για τη διάγνωση και παρακολούθηση του γλαυκώματος δεν είναι μόνο η μέτρηση της ΕΟΠ αλλά και ο έλεγχος των γαγγλιακών κυττάρων και των νευρικών ινών του αμφιβληστροειδούς με ειδικές εξετάσεις (Οπτική Τομογραφία Συνοχής-OCT) καθώς και ο έλεγχος της λειτουργίας του οπτικού νεύρου (εξέταση των οπτικών πεδίων).
Ειδικότερα, η μέτρηση της ΕΟΠ γίνεται με το τονόμετρο επιπέδωσης Goldman, το οποίο και θεωρείται το πλέον αξιόπιστο, με τα διαφόρων τύπων αεροτονόμετρα καθώς και με πολύ εξειδικευμένες συσκευές μέτρησης της πίεσης (Οcular Response Analyser, Pascal). H μέτρηση της ΕΟΠ επηρεάζεται σημαντικά από το πάχος του κερατοειδούς με αποτέλεσμα τα τονόμετρα των δύο πρώτων κατηγοριών να δίνουν ορισμένες φορές ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά ευρήματα. Αυτό δεν συμβαίνει αν χρησιμοποιηθούν τα εξειδικευμένα όργανα της τρίτης κατηγορίας που λαμβάνουν υπ’ όψιν και τις βιομηχανικές ιδιότητες του κερατοειδούς.
Ο έλεγχος των χαρακτηριστικών των γαγγλιακών κυττάρων και των νευρικών ινών του αμφιβληστροειδούς γίνεται κυρίως μέσω της απεικόνισής τους. Η απεικόνιση αυτή των γαγγλιακών κυττάρων και τα εξ αυτής συμπεράσματα για τη λειτουργία τους γίνεται με τους τελευταίας γενεάς οπτικούς τομογράφους συνοχής (OCT), οι οποίοι, χάρη στη μεγάλη διακριτική τους ικανότητα, είναι εξαιρετικά ακριβείς.
Ο έλεγχος της λειτουργίας του οπτικού νεύρου επιτυγχάνεται με εξετάσεις οπτικών πεδίων με ηλεκτρονική οπτική περιμετρία, που χρησιμοποιούν εξειδικευμένους αλγόριθμους ώστε να μπορούν να ανιχνεύουν, το νωρίτερο δυνατό, τις βλάβες του οπτικού νεύρου και τις επακόλουθες διαταραχές των οπτικών πεδίων. H εξέταση που θεωρείται το gold standard για τα οπτικά πεδία είναι η Humphrey στατική περιμετρία.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι ο έλεγχος για γλαύκωμα πρέπει να περιλαμβάνει την προσεκτική λήψη ιστορικού για την εκτίμηση τυχόν επιβαρυντικών παραγόντων, τη μέτρηση της ΕΟΠ με όλες τις ιδιαιτερότητές της, τον έλεγχο λειτουργίας των οπτικών πεδίων και την απεικόνιση των οπτικών νεύρων με OCT.
Αντιμετώπιση Γλαυκώματος
Το Γλαύκωμα είναι μια χρόνια εξελισσόμενη πάθηση, που πρέπει να ανιχνεύεται και να αντιμετωπίζεται το νωρίτερο δυνατόν, με στόχο την αποτροπή της εξέλιξής της και της απώλειας της όρασης. Η έγκαιρη διάγνωση και έναρξη της θεραπείας έχουν καίρια σημασία, δεδομένου ότι οι βλάβες που προκαλεί το γλαύκωμα είναι κατά κανόνα μη αναστρέψιμες. Η θεραπεία του γλαυκώματος αποσκοπεί κυρίως στη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης και γίνεται με κολλύρια, με ειδικά LASER ή με χειρουργική επέμβαση.
Φαρμακευτική θεραπεία
Η ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης γίνεται σε πρώτο επίπεδο με τη χρήση ειδικών κολλυρίων. Τα κολλύρια αυτά χρησιμοποιούνται μια ή δύο φορές την ημέρα και είναι κατά κανόνα πολύ αποτελεσματικά στη ρύθμιση της ενδοφθάλμιας πίεσης, εφόσον λαμβάνονται τακτικά και σε συνεχή βάση. Όμως, καθώς το γλαύκωμα είναι μια πάθηση που εξελίσσεται, μπορεί να χρειαστεί να αλλαχθεί το αρχικό φάρμακο ή να προστεθεί επιπλέον φάρμακο στην αρχική αγωγή.
Θεραπεία με LASER SLT (Selective Laser Trabeculoplasty)
Η θεραπευτική αντιμετώπιση με LASER γίνεται είτε για να ενισχύσουμε τη φαρμακευτική αγωγή με κολλύρια είτε όταν υπάρχουν προβλήματα συμμόρφωσης στη θεραπεία. Μπορεί επίσης να εφαρμοστεί και ως θεραπεία πρώτης επιλογής εάν ο ασθενής επιθυμεί να αποφύγει εντελώς την αγωγή με κολλύρια. Είναι μια σύντομη, ανώδυνη και ασφαλής μέθοδος και θεωρείται ιδανική όταν απαιτείται μικρού βαθμού ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Η διάρκεια δράσης της θεραπείας SLT είναι από 2 έως 4 χρόνια και μπορεί να επαναληφθεί πολλές φορές, με μειωμένη όμως αποτελεσματικότητα από την τρίτη συνεδρία και μετά.
YAG LASER ιριδοτομή
Η YAG LASER ιριδοτομή εφαρμόζεται σε ασθενείς που εμφανίζουν ανατομική προδιάθεση για οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας, μια επώδυνη και εξαιρετικά επικίνδυνη για την όραση κατάσταση. Η ιριδοτομή είναι μια ανώδυνη επέμβαση με LASER διάρκειας λίγων λεπτών κατά την οποία δημιουργείται μια οπή στην ίριδα που διευκολύνει την απορροή του υδατοειδούς υγρού, ελαττώνει την πίεση των ματιών και προφυλάσσει από την απότομη αύξηση της ΕΟΠ που εμφανίζεται στο οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας.
Χειρουργική θεραπεία
Η χειρουργική αντιμετώπιση καθίσταται αναγκαία όταν, παρά τη χορήγηση φαρμάκων και τη χρήση LASER, η πίεση δε ρυθμίζεται επαρκώς ή παρουσιάζεται επιδείνωση της λειτουργίας του οπτικού νεύρου παρά τη φαινομενικά καλή ρύθμιση της. Η πιο συχνή και εξαιρετικά αποτελεσματική χειρουργική επέμβαση είναι η τραμπεκουλεκτομή-συριγγοποιητική επέμβαση, μέσω της οποίας δημιουργείται μια τεχνητή οδός αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού. Γίνεται με τοπική νάρκωση κι η συμβολή της στην αντιμετώπιση του επιθετικού γλαυκώματος είναι πολύ σημαντική. Εκτός της τραμπεκουλεκτομής, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ασθενών τοποθετούνται ειδικές αποχετευτικές βαλβίδες (Αhmed, Molteno κτλ) οι οποίες διασφαλίζουν πιο ελεγχόμενη εκροή του υδατοειδούς υγρού. Όπως κάθε χειρουργική επέμβαση, οι αντιγλαυκωματικές επεμβάσεις έχουν και αυτές επιπλοκές, οι οποίες είναι μεν σπάνιες, αλλά λαμβάνονται υπ’ όψιν στην τελική απόφαση σχετικά με το χειρουργείο.