Ο όρος ξηροφθαλμία περιλαμβάνει μια ομάδα διαταραχών της ποσότητας ή και της ποιότητας των δακρύων που οδηγούν σε μειωμένη εφύγρανση των ματιών και ανεπαρκή λίπανση του κερατοειδή. Ανάλογα με τη σοβαρότητά της μπορεί να προκαλέσει από ήπιες ενοχλήσεις μέχρι σοβαρές βλάβες στον κερατοειδή και ελλάτωση ή απώλεια της όρασης.

Τα δάκρυα παράγονται συνεχώς από τους δακρϋικούς αδένες, παραμένουν για λίγο στην επιφάνεια των ματιών και έπειτα αποχετεύονται προς τη μύτη, μέσω των δακρϋικών σημείων που βρίσκονται στις άκρες των βλεφάρων. Τα δάκρυα προσφέρουν μηχανική προστασία (ελλάτωση της τριβής των ματιών με τα βλέφαρα), ενυδάτωση των ιστών και ισχυρή αντιμικροβιακή προστασία. Η ποσοτική και ποιοτική τους επάρκεια είναι απαραίτητη για μια καλή και χωρίς ενοχλήσεις όραση.

Κύρια αίτια ξηροφθαλμίας

• Ελαττωμένη παραγωγή δακρύων στα πλαίσια της φυσιολογικής γήρανσης του οργανισμού
• Ορμονικές μεταβολές (εμμηνόπαυση, εγκυμοσύνη)
• Ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων (αντισυλληπτικά, αντικαταθλιπτικά, φάρμακα για την ακμή κλπ)
• Φλεγμονή των βλεφάρων (βλεφαρίτιδα)
• Κλιματολογικές συνθήκες (ξηρή ατμόσφαιρα λόγω υπερβολικής θέρμανσης ή χρήσης κλιματιστικών)
• Συστηματικά νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης, ρευματοειδής αρθρίτις, θυροειδοπάθεια, σύνδρομο Sjögren)
• Παρατεταμένη χρήση φακών επαφής
• Κακή διατροφή
• Παρατεταμένη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή ή tablets (λόγω αραιών βλεφαρισμών)

Συμπτώματα

• αίσθηση ξένου σώματος (αίσθηση άμμου μέσα στα μάτια)
• αίσθηση καύσου
• ευαισθησία στο φως
• κνησμός
• δακρύρροια
• ερυθρότητα

Διάγνωση

Η διάγνωση της ξηροφθαλμίας γίνεται στη σχισμοειδή λυχνία, με ειδικά test που μετρούν την ποσότητα και την ποιότητα των δακρύων (Schirmer, Break Up Time). Ειδικότερος έλεγχος γίνεται με ειδικές συσκευές tearlab που μετρούν την οσμωτική πυκνότητα (osmolarity) των δακρύων.

Η εντόπιση του ακριβούς αιτίου της ξηροφθαλμίας και η προσπάθεια αντιμετώπισής του παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, δεν είναι όμως πάντα εφικτή.

Σε πρώτο επίπεδο χορηγούνται τεχνητά δάκρυα για την ανακούφιση των ασθενών από τα συμπτώματα. Γίνεται προσπάθεια τα τεχνητά δάκρυα να έχουν παρόμοια σύσταση με τα φυσιολογικά (δάκρυα με υαλουρονικό ή άλλες ενώσεις) χωρίς όμως αυτό να είναι απόλυτα εφικτό.

Σε πιο βαριές μορφές ξηροφθαλμίας χορηγούνται ήπια φαρμακευτικά σκευάσματα που μειώνουν τη φλεγμονή των ματιών που σχετίζεται με την ξηροφθαλμία. Μπορεί επίσης να χρειαστεί να γίνει απόφραξη των δακρυϊκών σημείων μέσω των οποίων τα δάκρυα αποχετεύονται, επιτυγχάνοντας έτσι την αύξηση της ποσότητας των δακρύων που παραμένουν στα μάτια.

Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αποφεύγεται η παραμονή σε πολύ θερμούς ή πολύ ξηρούς χώρους καθώς έτσι επιτείνεται το πρόβλημα της ξηροφθαλμίας. Επίσης, όταν χρησιμοποιούμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, θα πρέπει να κάνουμε διαλείμματα διάρκειας λίγων δευτερολέπτων ανά τακτά χρονικά διαστήματα.